Strona Główna Ryś
Model: Ryś
Producent: ZMZ Zakłady Metalowe Wrocław Zakrzów ul. Przedwionie 2
Lata produkcji: 1958-1963
Ilość egzemplarzy: nieznana(90 tys.łącznie z żakiem)
Historia powstania:
Pierwszy polski powojenny motorower powstał w rekordowym tempie pięciu
miesięcy od założeń do prototypu.
Sytuacja przemysłu zbrojeniowego (a WSK takim był i jest zresztą częściowo do
dziś pod nazwš PZL Hydral) pod koniec lat pięćdziesiątych stała się na tyle
trudna, ze wrocławski zakład zaczął rozglądać się za dodatkową produkcją.
Założenia do produkcji motoroweru zostały sformułowane w styczniu 1957 roku i do
pracy w dwóch sąsiadujących zakładach (WSK i ZWM-dzisiejszy Polar) przystąpiły
dwa zespoły konstruktorów.
Silnik powstał w WSK Psie Pole w zespole, w skład którego weszli m.in. inż.
Zdzisław Haman, inż, Marian Skąpski, a pozostałe elementy zespół ZMZ w składzie
inż. Zbigniew Domicz, inż Edward Janas, inż. Roman Wachowiak.
Delegacja WFM wizytując zakład stwierdziła wtedy "mają przerost ambicji ale
żadnego doświadczenia i nic z tego nie będzie!"
Po kilku miesiącach od tego momentu 50 motorowerów Ryś zaprezentowano na
defiladzie pierwszomajowej w 1958 roku.
Jako wzór do rozmyślań zostały zakupione motorower austriacki firmy Haleiner
Motorenwerke oraz NRD-owski Simson SR-1.
Motorower austriacki był nowoczesną konstrukcją z przednim zawieszeniem
telskopowym, tylnym zawieszeniem na wahaczu z dwoma teleskopami.
Simson charakteryzujący się dużymi nietypowymi kołami oraz zawieszeniem przednim
na krótkim wahaczu pchanym resorowanym za pomocą klocków gumowych oraz
zawieszeniem tylnym na podwójnym wahaczu amortyzowanym również klockiem gumowym
umieszczonym wysoko pod siodłem.
Niewykluczone ze stąd wziął się pomysł tylnego zawieszenia Rysia.
Powstały motorower był konstrukcją nowoczesną i zaskakiwał nowatorskimi
rozwišzaniami.
Silnik został przystosowany do póniejszego zwiększenia pojemności do 70 ccm do
czego jednak nigdy nie doszło.
W roku 1958 wykonano 400 szt motorowerów, w 59 planowano 20 tys egzemplarzy.
Docelowo planowano produkcję 45 tys pojazdów w roku.
W ciągu produkcji nie wprowadzano zasadniczo większych zmian konstrukcyjnych nie
licząc drobnych zmian w skrzyni biegów, gaźniku oraz nowej obudowy tylnej
pozwalajacej obniżyc siodło o 50 mm kosztem zmniejszenia skrzynki narzędziowej,
dla ułatwienia wsiadania.
Eksportowa wersja Ryś-Lux miała dodatkowe podwójne listwy po bokach oraz
chromowane boki zbiornika.
15 maja 1963 roku na wniosek ówczesnego kierownika ZM Zakrzów Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego zdecydowało aby produkcją motorowerów przenieść do Zakładów Rowerowych w Bydgoszczy skupiając się wyłącznie na produkcji chłodziarek.
Dane Techniczne:
Silnik:
Typu SM01 lub SM01B dwusuwowy z przepłukiwaniem
zwrotnym,
jednocylindrowy, chłodzony powietrzem.
Średnica cylindra 38 mm
skok tłoka 44 mm,
pojemność skokowa 49,8 ccm.
Stopień sprężania 6,5.
Moc maksymalna 1,6 KM (32 KM/l) przy 5600 obr/min.
Cylinder żeliwny, głowica ze stopu lekkiego z dekompresorem sterowanym dzwignią
przy kierownicy.
Wał korbowy i stopa korbowodu łożyskowane tocznie.
Rozrusznik nożny - pedały.
Paliwo - mieszanka (1:20) z olejemLux10
"Rysie" z ostatniej serii produkcyjnej w roku 1963 wyposażano również w silniki S38 i ten model był znany jako MR1B
Gaźnik:
Poziomy typu GM-12 z centralnym pływakiem o rednicy
gardzieli 12 mm
Główna dysza paliwowa 0,55 mm.
Filtr paliwa mokry siatkowy z przesłonš rozruchowš.
Sprzęgło:
Mokre dwutarczowe z wkładkami korkowymi umieszczone na wale wejściowym skrzyni biegów.
Skrzynia biegów:
Dwubiegowa, zblokowana z silnikiem.
Zmiana biegów lewą rękojeścią kierownicy.
Wskaznik włączonego biegu.
Przełożenia całkowite: I-29,16, II-13,19.
Przełożenia w skrzyni I-3,25, II-1,55.
Smarowanie olejem LUX 10, zima LUX5.
Napęd:
Łańcuchowy, od silnika do skrzyni biegów łańcuchem 3/8"x7,5, 36 ogniw, przełożenie 3,32, od skrzyni biegów do koła tylnego częściowo osłoniętym łańcuchem ˝"x4,8 o 112 ogniwach, przełożenie 2,68
Podwozie albo rama jak kto woli :) :
Rama otwarta rurowa spawana, grzbietowa.
Główna rura nośna o średnicy 50x2, pozostałe o średnicy 20x2.
Zawieszenie koła przedniego teleskopowe bez tłumienia, o skoku 85 mm.
Zawieszenie koła tylnego na podwójnym wahaczu ze sprężyną centralną i tarczowym
amortyzatorem ciernym o regulowanym tłumieniu.
Skok zawieszenia 80 mm.
Błotnik przedni mocowany do dolnych nóg teleskopów, głębokotłoczony.
Siodło pojedyncze z gumy piankowej pokrytej dermatoidem.
Koła :
Niewymienne o średnicy obręczy 23". Ogumienie
2,125-23.
Ciśnienie powietrza
przód 1,75,
tył 2,25 bar.
Hamulce :
Bębnowe sterowane mechanicznie.
Bębny ze stopu lekkiego, żebrowane z wtopioną żeliwną wkładką.
Średnica bębnów 97 mm szerokośc szczęk 20 mm.
Instalacja elektryczna :
Jednoprzewodowa o napięciu 6V.
Prądnica - iskrownik trzycewkowa o mocy 17W.
Pradnica umieszczona na lewym czopie wału korbowego pod kolem magnesowym.
Wyprzedzenie zapłonu 4,5 (34st.) przed ZZ.
Rozwarcie styków przerywacza 0,5 +/-0,1 mm.
Świeca zapłonowa M14x175.
Odstęp elektrod świecy 0,5 mm.
Lampa przednia dwuświatlowa 15/15W, tylna 3W.
Sygnał elektryczny prądu zmiennego
Pojemności :
Skrzynka biegów 0,75 l
Zbiornik paliwa 5,75 l
Ciężar :
Ciężar własny 52kg
Dopuszczlne obcišżenie 137 kg
Zużycie paliwa :
2,5l/100km przy 45km/h
(ciągłe ruszanie z pierwszego biegu jak i jazda w zbyt ekstremalnych warunkach
zwiększa zużycie paliwa)
Wskaźniki: :
Szybkość maksymalna 60 km/h,
Szybkość użytkowa 35km/h
Stosowane barwy nadwozia:
wiśniowa,szara,zielona
Wyposażenie:
Komplet narzędzi, pompka do opon, instrukcja